Νηστεία και λαγάνα
Για την Ορθόδοξη Εκκλησία, η Καθαρά Δευτέρα θεωρείται ως η απαρχή μιας σημαντικής περιόδου: της Σαρακοστής. Η περίοδος της Σαρακοστής καθιερώθηκε τον 4ο αιώνα και είναι η αρχαιότερη από τις μεγάλες νηστείες της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Όλοι οι άνθρωποι καλούνται για να προετοιμαστούν για το Πάσχα. Με τη νηστεία της τροφής και των παθών “οι πιστοί εν πνευματική συντριβή και μετανοία οφείλουν να ανυψούν το πνεύμα προς τον Κύριον δια ναρκώσεως της σαρκός” και με τη χάρη του Θεού να φθάσουν στο τέρμα δηλαδή στο Πάσχα και να αναστηθούν μαζί με τον Σταυροθέντα Χριστό.
Η ονομασία της «Καθαρά» προήλθε από τη συνήθεια που είχαν οι νοικοκυρές το πρωί της ημέρας αυτής, να πλένουν με ζεστό νερό και στάχτη όλα τα μαγειρικά σκεύη, ως «ημέρα κάθαρσης». Στη συνέχεια, τα κρεμούσαν στη θέση τους, όπου και παρέμεναν μέχρι τη λήξη της νηστείας.
Επίσης, κατά την ημέρα αυτή, εξέρχονταν όλοι οικογενειακώς στην ύπαιθρο και έστρωναν κάτω στη γη και έτρωγαν νηστίσιμα φαγητά, όπως χαλβά, ελιές, ταραμά και λαγάνα.
Το έθιμο της λαγάνας παρέμεινε ζωντανό ανά τους αιώνες. Παρασκευάζεται με μεράκι και φροντίδα. Λαχταριστή, τραγανή και σουσαμένια καταναλώνεται σχεδόν αποκλειστικά κατά την Καθαρά Δευτέρα. Η λαγάνα είναι άζυμος άρτος (ψωμί), δηλαδή παρασκευάζεται χωρίς προζύμι. Παρασκευάζεται στην Ελλάδα μόνο μια μέρα του χρόνου, την Καθαρή Δευτέρα και η παρουσία της σηματοδοτεί την νηστεία των τροφών. Τρώγεται την ημέρα αυτή διότι τέτοιον άρτο κατανάλωσαν οι Ισραηλίτες κατά την έξοδό τους από την Αίγυπτο. Άζυμο άρτο (λαγάνα), χρησιμοποιούσαν κατά το Μωσαϊκό Νόμο όλες τις ημέρες της εορτής του Πάσχα, μέχρι ότου ο Χριστός στο τελευταίο του Πάσχα ευλόγησε τον ένζυμο άρτο.
Η ιστορία της λαγάνας διατρέχει όλη τη διατροφική παράδοση από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Αν και ο Οράτιος στα κείμενά του χαρακτηρίζει τη λαγάνα ως “το γλύκισμα των φτωχών”, το «λάγανον», όπως αναφέρει ο Αριστοφάνης κανείς δεν γνωρίζει τι γεύση είχε τότε.
Η λαγάνα είναι πλούσια σε υδατάνθρακες.
Η υψηλή θρεπτική της αξία της οφείλεται στο σουσάμι, που είναι πλούσιο σε ασβέστιο, σε βιταμίνη Ε, η οποία ασκεί καρδιοπροστατευτική δράση στον οργανισμό και σε αντιοξειδωτικές ουσίες που ονομάζονται λιγνάνες.
Οι λιγνάνες μειώνουν τη χοληστερίνη και ενεργούν ευεργετικά στον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης.
Το σουσάμι που περιέχει η λαγάνα είναι πλούσιο σε αμινοξέα και παρέχει υψηλής βιολογικής αξίας φυτικές πρωτεΐνες. Όταν συνδυασθεί με τρόφιμα που περιέχουν λυσίνη, όπως τα όσπρια και οι ξηροί καρποί, οι πρωτεΐνες που προκύπτουν είναι υψηλής βιολογικής αξίας και διαθεσιμότητας.
Β.Γ.
Εκπαιδευτικός